Een nieuwe week in Lespansie en omgeving

Boodschappen
Zaterdagmiddag 17 oktober ben ik met André mee geweest op de boot naar het Atjoni om boodschappen te doen. Ik heb flink ingeslagen omdat boodschappen doen een dagdeel duurt. Door het lage water duurt een retourtje zo’n twee en een half uur. Tevens moet er dan vaak nog gewacht worden op Atjoni voor een nieuwe lichting toeristen.

Een doolhof van huisjes
Zondagochtend 18 oktober ben ik rond 9.00 uur vertrokken naar Lespansie. Mijn ene tolk is dit weekend niet opkomen dagen, maar ik wil toch even mijn gezicht laten zien. Door alle hutjes die kris kras door elkaar staan in Jaw Jaw ben ik daar de weg kwijt geraakt. Voor mijn gevoel ben ik te ver gelopen en ik loop weer terug. Ik zie een man uit Lespansie en hij wijst me de weg. Ik was inderdaad te ver gelopen. In Jaw Jaw is er niet een weg of stoep, overal ligt zand rondom alle huizen en daarom is het een leuke uitdaging want Jaw Jaw is ook een groot dorp.

Leonie heeft haar kasboekje van de cassaverasp gevonden en ik bekijk het. Ze schrijft alles volledig uit en de prijzen staan kris kras in het schrift geschreven,  waar de zin maar ophoudt. In Nederland  schrijven we de prijzen meestal onder elkaar maar daar heeft zij natuurlijk geen ervaring mee. Ik vraag me af hoe ze zelf het overzicht houdt en Leonie blijkt het onoverzichtelijk te vinden. Ze wil dat ik haar help haar met een nieuw overzicht, ik zorg voor een duidelijk verschil tussen de kosten en de opbrengsten. Teven heb ik er periode aangebracht. Leonie schreef geen kosten op.

Later ben ik naar Nana gelopen en de kinderen waren ontzettend blij om me te zien. Ze namen mij direct mee naar Nana, zij was druk bezig op het kostgrondje om het open te kappen met een groot mes, ze is helemaal nat van het zweet. Ze is enthousiast en geeft aan dat ze er zo aankomt. Ondertussen leer ik de oudste dochter boter, kaas en eieren. Een andere dochter begint in mijn haar te friemelen en de oudste doet daar vervolgens aan mee. Ze willen mijn haar invlechten, na twee uren gehaartrek komen ze erachter dat mijn haar te glad is en ze besluiten het op te geven. Je ziet aan de gezichtjes daar ze een beetje teleurgesteld zijn dat het ze niet is gelukt.

Een ervaring rijker
Ik hoorde geroezemoes vanuit het bos en het kwam steeds dichter bij. Het was een grote en gespierde man die bij me kwam staan en zich voorstelde. Hij stonk ontzettend naar mest en hij liet mijn hand niet meer los. Hij begon in het Engels: “I want you, I need you, you have to be my wife. I’m a man of God”. Dit herhaalde hij maar steeds. Ik probeerde mijn hand terug te nemen maar hij begon harder in mijn hand te knijpen. Normaal gesproken bijt ik snel van mij af maar ik kon hem niet inschatten. Deze man zag er agressief uit  en ik was bang dat hij agressiever zou worden. Ik heb hem vriendelijk gevraagd of hij mijn hand wilde loslaten. Natuurlijk  heb ik verteld dat ik een man in Nederland heb waarop hij antwoord dat hij mijn tweede man wordt. Ik vraag hem om weg te gaan omdat ik het onprettig vind. Hij verteld dat hij van God is en dat ik met hem MOET trouwen, hij heeft mijn hand weer vast voordat ik het weet.. Hij vraagt naar mijn religie en ik vertel hem: “Wat doet dat ertoe? Dat verandert de zaak niet en ga alsjeblieft weg”. Een paar meter verderop stond zijn “vriend” en riep hem maar daar hield het ook mee op. Ik begon hem te negeren en leg mijn armen over elkaar. Ik had een meisje op mijn schoot en ze bleef ook zitten maar ze kroop steeds dichter tegen me aan. De man komt steeds dichter bij tot dat Nana een hele toespraak houdt en o.a. zegt dat God niet van vervelende mannen houdt. Hij gaat er tegen in en hij besluit weg te gaan. Hij vraagt weer om mijn hand en die geef ik niet meer, maar daar is hij niet blij mee. Vervolgens zegt hij dat hij me weer zal ontmoeten en hij loopt weg. Ik ga eerst mijn hand wassen want deze stinkt. Waarom? Ik besluit het maar bij me neer te leggen, want overal ter wereld kom je narigheid tegen.

Ochtend met moeders meelopen
Maandag 19 oktober ging ik met Nana en haar zoontje naar de poli omdat hij ziek is. De poli is een soort huisartsenpost waar verpleegkundigen werken en is gevestigd in Jaw Jaw. Ze wilde graag dat ik meeging en ik vind het ook wel interessant. Na een goed half uur lopen zijn we aangekomen bij de poli. Buiten de poli moet iedereen wachten onder een afdakje. De verpleegkundigen wonen in mooie woningen om de poli heen. Alles ziet er vrij nieuw en verzorgd uit.
Na het polibezoek lopen we richting de school van het zoontje, ik wachtte tijdens het bezoek buiten. Ik vraag wat de diagnose was van haar zoontje maar daar heeft de moeder niet naar gevraagd. Hoeveel de mensen zich in Nederland met de zorg bemoeien, lijkt het hier het tegenovergestelde.
Het is een kleine afstand tussen de poli en de school, maar het gaat op een Surinaams tempo. De kleuters zijn buiten en ik zie dat de kleuters flink met elkaar op de vuist gaan, slaan kunnen ze hier wel. Ik vraag Nana of ze haar zoontje ook telefonisch ziek kan melden en dat kan ze wel maar ze heeft geen geld voor het beltegoed.

Samenwerking
Dinsdagmiddag had ik (eindelijk) mijn eerste afspraak met mijn tolken. We hebben zo’n drie uren gewacht totdat we compleet waren voordat we konden starten met onze “vergadering”. Tijdens de vergadering komen veel mensen even langs en er even bij zitten of de vergadering moest even stoppen . Tijdens de aftrap vroeg ik naar hun rol in dit project, het dorp en naar de onderlinge samenwerking. Imro is projectleider en Armand is gemeentesecretaris en wil graag meer naar de rol van projectleider omdat Imro na het pomtayerproject wil stoppen. Deze heren vervullen deze taak geheel vrijwillig. Ik voelde dat er iets tussen deze twee was en na de vraag van de samenwerking, vertelde de heren dat ze wat moeten uitspreken met elkaar en dat het dezelfde avond gaan doen.

Na zo’n anderhalf uur zou onze bijeenkomst stoppen i.v.m. het eten. Voor het eerst sinds mijn verblijf vond ik dit een vervelende situatie op het gebied van samenwerking omdat ik al vier dagen niet verder kon en dit heb ik ook aangekaart. Ik begrijp heel goed dat de heren het ook erg druk hebben met hun lopende zaken en dat dit misschien voor hun tussen door komt, maar de tijd vliegt voorbij. Dit heb ik daarom ook gezegd, we hebben er goed overgesproken en de volgende ochtend hebben we de bespreking afgerond bij mij op Isadou onder het genot van een bord Nasi om 8.00 uur. Ik raak al steeds meer gewend aan twee warme maaltijden op een dag.  

Krutu Pomtayer
Woensmiddag had ik mijn eerste krutu (vergadering) voor het pomtayer project. Het doel van het project is een financiële onafhankelijkheid voor vrouwen, vorderen van  samenwerking, vorming  en educatie. Het is de bedoeling dat de deelnemers een soort netwerk vormen, kennis kunnen delen tijdens het gehele proces en dat ze vervolgens aan nieuwe ontwikkelingen kunnen werken. Voor het pomtayer project wordt een bestuur opgezet zodat zij beslissingen kunnen maken, het proces kunnen bewaken en bijeenkomsten kunnen organiseren. Ik heb een presentatie gemaakt en de informatie gedeeld met Armand en Imro.
Het was een leuke krutu, mensen waren eerst stil en in verloop van de krutu begonnen ze meer te vertellen. De mensen zijn enthousiast en ik heb ze gevraagd waarom ze meedoen, de beweegredenen zijn:
- Inkomsten
- Dorpsontwikkeling
- Zelfvoorzienend/voeding
- Betere ontwikkeling aan de kinderen kunnen bieden

Er is ook een bestuur gekozen, wat niet ging zoals ik het graag wilde. De tolken gaven aan dat er geen reactie was en dat ze daarom zelf maar een paar namen hebben aangedragen i.p.v. dat ze erop hebben gewacht. Hun antwoord was de we er anders nog in de avond zouden zitten... Ik heb het ook aangegeven dat dit niet helemaal gewenst is, omdat je niet weet of iemand dit echt graag wil doen. Ze hebben daarom ook vertaald dat ze het liever op een andere manier zagen en dat mensen dit ook konden aangeven. Er werd gevraagd of iedereen akkoord ging met de voorlopige indeling. Iedereen ging akkoord en ik heb een afspraak voor vrijdag gepland om met het bestuur de start te bespreken.

Mensen kwamen nog met verhalen over werkzaamheden van  “vroeger”. Deze werkzaamheden zijn gestopt omdat er één leider was gekozen, deze leider overleed en de producten werden niet meer voor dezelfde prijs afgezet. Ook hebben inwoners vaak last gehad van corruptie. Verkopers namen een voorraad mee om te verkopen voor de inwoners, vervolgens kwamen de verkopers niet meer terug om het geld af te leveren of ze kregen een klein beetje waardoor de landbouw niet meer rendabel was. Corruptie is een moeilijk onderwerp en dit vindt nog steeds plaats.

Bijzondere werkwijze
Er is een boot geschonken aan het dorp Lespansie, zodat men de winst kan gebruiken voor andere ontwikkelingen in het dorp.
De bootsman dient 50 % van het opgehaalde bedrag af te leveren bij de penningsmeester. Beide moeten de bedragen van te ontvangen bedragen noteren en een derde persoon dient controle uit te voeren.

Ik had vandaag een afspraak met hen om meer informatie te vergaren over de werkwijze. De bootsman verteld steeds een ander verhaal en heeft geen bewijs of kasboek meer, de penningsmeester heeft (natuurlijk) ook geen kasboek meer en de derde persoon heeft afgelopen jaar niet gecontroleerd. Alles wat de bootsman verteld herhaal ik en stel vragen waarom, hij zegt dat ik het verkeerd heb begrepen en verteld weer wat anders…

Na veel doorvragen blijkt het dat de bootsman zelf bepaald dat hij soms meer verdient dan 50 % omdat hij naar zijn zeggen soms meer geld kwijt is aan brandstof.
Hij is eerder aangesproken op het feit dat hij ritten volledig voor zichzelf houdt, hij heeft eerst aangegeven dat het flauwekul is, vervolgens toch toegegeven en hier eens excuses voor aangeboden. Hij heeft nooit het geld terug betaald. Er wordt niet(s) (veel) gedaan tegen wanbetalers.
Ik had al bij mijn tolk aangegeven dat een klant bijvoorbeeld een handtekening moet plaatsen voor het betaalde bedrag, echter wordt er verwacht dat hij de handtekening vervalst.
Het is lastig om te controleren hoe vaak de bootsman weg is gegaan omdat hij aan de andere zijde van het dorp woont. Mensen in het dorp verklikken elkaar niet en ik weet niet goed wat ik hier aan kan doen. Het was ontzettend intensief om deze informatie boven water te krijgen. Heb jij een tip dat hij de 50 % van de ritten afdraagt en dat hij geen ritten voor zichzelf houdt? Laat het me weten. Een pinapparaat zou alles oplossen, maar daar wordt natuurlijk niet mee gewerkt…

Gedachtes wisselen
Daarnaast heb ik hele discussies met mijn tolken gevoerd over homo’s, lesbiennes, de gewoontes in Suriname en in Nederland. Interessante discussies waarbij het er soms hard aan toegaat, ik houd er wel van. Ik vind het interessant om er achter te komen waarom hun gedachtegang zo anders is dan die van mij.

Tourist
Op Isadou waren deze week veel toeristen  i.v.m. de herfstvakantie. Ik vind het leuk om met de reisgidsen te praten omdat ze vaak nog meer informatie hebben over de Saramacaanse cultuur. Ik mocht samen met de buurvrouw mee met de kaaimannentocht. We hebben één ontzettend grote kaaiman gezien, het leek een grote krokodil, wat middelmaatjes en een baby kaaiman heeft de gids gevangen. Ik moest voor hem bijschijnen, zodat hij de kaaiman kon vangen. De baby kaaiman is uitgezet door zijn moeder en moet zich verder zelf redden, daarom kwam er geen boze moeder achteraan…  Aan wal heb ik de kaaiman vast gehouden en wat is het een fascinerend beest.



De volgende dag ging ik mee met een korte boswandeling en ik leerde over het oerwoud, de natuurlijke medicijnen uit het oerwoud en de dieren. We hebben een zijde aapje gezien en een Goliath spin gezien. De gids probeerde deze goliathspin uit zijn hol te lokken doormiddel van een klein takje, overdag komen ze er nooit uit. Langzaam kwam er een harig bruin pootje uit de grond, wat al snel volgde met een tweede poot. Machtig interessant, de groep was muisstil en we wachten met spanning af. Na een tijdje kwam hij er even helemaal uit en dook weer terug. Deze spin blijkt enorm giftig te zijn en dit was nog maar een kleintje van zo’n 10 centimeter. Ook hebben we een zijde aapje gezien.

Bestuur
Afgelopen vrijdag was het bloedje heet en in de middag moest ik nog naar Lespansie lopen voor de afspraak met het nieuwe bestuur. Ik hoef niet meer met de boot over te steken, ik kan nu over de rotsen lopen om over te steken aangezien het water verder is gedaald. Het water is in tijden niet zo laag geweest en dat zorgt voor overlast voor de bootsmannen.
Het was een leerzame bijeenkomst. Mensen hebben gekozen welke rol ze aan willen nemen en ik heb gevraagd wat ze graag willen leren. Dit is met name over het ondernemerschap, samenwerking en het verbouwen van de pomtayer. Ik ga mijn trainingen binnenkort opstellen en binnenkort geven.
Ik merk dat de mensen nog los moeten komen. Ze willen wel graag maar ze hebben geen idee hoe zoiets te werk gaat.

Bezoek Piking Slee
Zaterdagmiddag ben ik naar Piking Slee vertrokken en mijn buurvrouw wilde graag mee. Piking Slee is een groot traditioneel dorp met een Marronsmuseum. Het dorp staat bekend om de rasta mannen die voor ontwikkeling zorgen. Helaas kan je niet in de ochtend met een boot vertrekken omdat ze pas rond half 2 voorbij komen. Ik verbleef op Pasensie, dit betekent geduld.
We hebben met andere vier gasten en de beheerder in de avond gegeten bij Marion. Marion heeft één tafel voor haar winkeltje staan en daar hebben we heerlijk gegeten. Marion verkoopt zelfgemaakte natuurlijke zeepjes. Andere dorpelingen gaan eigenlijk niet uit eten.
Toen we aankwamen viel me direct op dat ze hier fietsen en brommers hebben. Dat zie je nauwelijks in de buurt van Lespansie. Een paar dagen geleden is de kerk afgebrand in Piking Slee. Er wordt gedacht dat deze kerk in brand is gestoken omdat Piking Slee een traditioneel dorp is, daar aanbidden ze de voorouders en verschillende goden, niet de god.
Zondag zijn we in hetzelfde gezelschap vertrokken naar een werkplaats van de rasta mannen, waar de mannen van alles van hout maken. Vervolgens zijn we naar het museum gegaan, de cultuur blijft zo interessant en zeker de relatie tussen man en de vrouwen. Daarover zal ik later wat meer schrijven. We hebben er lekkere gemberbier gedronken, wat ze hier allemaal zelf maken van gember, water, kruidnagel, suiker en kaneel.

Beestjes, hele kleine beestjes……
De aggregaat gaat sneller uit in Piking Slee, ik was blij dat ik mijn hoofdlamp bij me had. Het was pikkedonker in mijn kamer en zag wat stoffigs op mijn bed. Het leek net een nep spin, maar ik weet wel beter. Een zwarte en harige spin. Ik heb eerst een foto gemaakt voor het geval hij wegloopt als ik iets pak om hem te vangen en niemand mij gelooft. Ik pakte een theemok en ik hoopte zo dat hij nog op mn bed zat, gelukkig daar zat hij nog. Snel de mok erop gezet en daar werd hij niet blij van en ging al mijn zijn tandjes heen en weer. Een rilling ging door mijn lichaam, want ik was nog niet klaar… Vervolgens midden in de nacht een bord gepakt en zo snel mogelijk het bord eronder geschoven. Ik heb alles in de keuken gezet en op bed gegaan. Ik heb geen idee of hij giftig is, maar ik weet dat hij me niet meer lief vind. Ik lig op bed en ik vind het nu toch wel sneu dat hij zal stikken, dat wil ik natuurlijk niet. Dus ik loop naar buiten en probeer  het beest van het bord te halen. Hij blijft zitten en ik zet het bord maar buiten. Ik controleer nog even mijn ramen en ik ben blij dat ik wat van mijn bed moest pakken, in plaats van dat ik zomaar in mijn bed stapte.


Bootsmannen
De volgende dag moesten we om 8.00 uur weer met de boten. Alle boten varen massaal richting Atjoni zodat ze daar rond 11.00 uur zijn en de passagiers kunnen oppikken om vervolgens weer voor het donker thuis te zijn. Op elke boot zitten twee bootsmannen, de ene bij de motor en de ander voor op de boot om te wijzen hoe de bootsman de rotsen en de zandbanken kon ontwijken. Met deze stand van het water moet je als vrouw minimaal twee keer de boot uitstappen en verder lopen zodat mannen de boot over de rotsen kan duwen. We hebben regelmatig een bonk gehoord van een steen of geschuurd over een zandbank. Na het droge seizoen moeten ze vast massaal weer boten maken vanuit uitgeholde bomen. De bootsmannen zullen hier nooit met de concurrent samenwerken, daarom wil iedereen als eerste in Atjoni aankomen.