Eerste week in Lespansie

Reis richting het binnenland
Woensdagochtend 7 oktober werden we opgehaald en stapten we in een volle bus met 8 personen. Deze 8 persoonsbus heeft alleen wat minder laadruimte en daarom hadden we bagage overal, het zag er hilarisch uit. Het was een warme rit van zo’n 2,5 à 3 uren, want zoals gebruikelijk moeten we onderweg nog de laatste spullen ophalen.
Het verbaasde mij hoeveel marronsdorpjes onderweg gevestigd waren, waar honderden mensen moeten wonen.  Na de prachtige rit door een bosrijk gebied hield de weg op in Atjoni. We werken verder vervoerd met een korjaal, de korjaal is een boot gemaakt van een uitgeholde boomstam. Ik heb weken uitgekeken naar deze “korjaaltocht” en wauw, wat was het een mooie tocht. Ten eerste al de gezonde spanning; alles moet in de korjaal en er was nog paar centimeter afstand tussen de oppervlakte van het water en de rand van de korjaal. Het water kwam soms tot de rand van de korjaal en ging er net niet over. Imro kwam ons ophalen, hij is één van mijn tolken voor de aankomende weken.

Marronsdorpen
Langs de rivier heb ik al veel marronsdorpen gezien; er is veel bezigheid aan de rand van het water. De vrouwen wassen de kleding of de vaten, de kinderen  spelen en sommige mannen vissen of zijn met hun korjaal bezig. Er worden veel foto’s gemaakt en ik geniet van de mooie brede rivier, de dorpjes en het mooie groen waardoor we omringt zijn.

Isadou
Na een tocht van zo’n 40 minuten komen we aan op Isadou, een eilandje met vakantiehuisjes en tropische bomen. Ik wist niet dat het zo prachtig zou zijn en het zijn leuke eigenaren: André & Selientje. Zij zijn in 1994 begonnen met de verhuur van een paar hutjes, drie jaar geleden moesten ze bijna overnieuw beginnen door de hoge stand van het water. Na de hoge waterstand hebben ze overal een betonnen fundering aangelegd. Isadou is omringt door stroomversnellingen en aan de andere zijde van de rivier ligt Jaw Jaw (Jau Jau). 
Bij aankomst wil iedereen natuurlijk graag eten en het is natuurlijk de taak van de dames om te koken. Carla had eten meegebracht wat we samen gingen bereiden en dat eten namen we voor overdag mee. Elke ochtend stonden we om 6.30 uur op om het eten te bereiden. Ik ben heel blij met mijn vriend thuis die ook kan koken.



In de avond zaten we in de keuken te praten over eventuele toekomstige projecten, onze aandacht werd vaak afgeleid door kikkers, plakkikkers, torren, kevers en salamanders. We hadden ook een discussie over de volgende stap voor Erowarte, het indianendorp. Er wordt steeds gesproken over de kapitein en ik vroeg wat de mensen nu eigenlijk willen? Waarom wordt daar niet naar gekeken? ADRA gaat binnenkort terug om aan de dorpbewoners te vragen waar hun behoefte ligt.

Aankomst Lespansie
Donderdag 8 oktober kwamen we met een korjaal aan op Lespansie waar Armand en Imro op ons wachten, zij zijn mijn tolken voor aankomende weken. We zouden ons moeten melden bij de kapitein maar de kapitein bleek een voorraad geld te ontvangen voor het dorp: de AOW-uitkering.
De kapitein kwam langs en hij zei verder niet veel, een oud en dun mannetje met een Puma shirtje aan. Dit had ik me niet echt voorgesteld bij een kapitein.

Onderkomen
Imro vertelde dat ik in het dorp kon blijven in een huisje met alles er op en eraan en dat klonk natuurlijk goed. We liepen richting het huisje en ik zag veel oude, kleine huisjes met een matras en wat spullen. Hij wees wat opzij en mijn ogen waren vooral gericht op een schreeuwend geluid, er zat in een huisje een oude dame op een emmer en riep van alles, niemand reageerde erop. Ze had een dun doekje om haar middel en was ontzettend mager, het ging niet goed met haar. Later zat ze in elkaar gedoken voor het huis op de “stoep” en riep weer.  Ineens werd me gevraagd wat ik van het huis vond, welk huisje? Het bleek het huisje tegenover de zieke vrouw: Een heet houten hutje, een vies matras, plastic servies en losse papieren dat verspreid lag over de zanderige vloer en vieze lappen stof voor de ramen. Imro vertelde vol trots dat hij er een stopcontact bij kon maken zodat ik ’s avonds stroom had en dat dit één van de luxste huizen was, omdat het ramen had. Imro zei: “En dit is dan de keuken!” Ik kijk naar buiten en zie een afdakje van hout en wat zand. Ik vraag waar ik op kan koken en duuhhhh natuurlijk koken ze op hout. Ik vertel maar heel eerlijk dat ik het nog nooit heb gedaan en ik weet dat ik hout goed kan aansteken als je een uitgepluisde tampon tussen stopt, maar deze heb ik niet bij me. (Geleerd op een summerschool, maar dat doet er niet toe ;))  Maar met het aansteken van het vuur willen ze uiteraard mee helpen. Ulrich, een medereiziger, vraagt waar ik me kan terug trekken omdat het huisje overdag zo heet is en dan kan ik in het park zitten, ja daar heb ik nog niet eens over nagedacht. En dan hebben we het nog niet over een toilet of douche gesproken, dat gebeurt uiteraard in de natuur.
Op dit moment sta ik echt oog in oog met een totaal andere cultuur en ik vraag me af of ik me op dit moment daar aan kan aanpassen: kan ik mij en mijn kleren in de rivier wassen, kan ik het water drinken uit de rivier wat blijkt te zijn vervuild met kwik, kan ik mijn behoefte doen achter een struikje, kan ik al die dagen rijst in een waterpapje en cassave eten? Kan ik tegenover de zieke vrouw slapen die zoveel pijn heeft, wat nu al hart verscheurend  is en laat staan ’s nachts. Voel ik me hier veilig? De meeste jonge mannen zag ik deze ochtend om 11.00 uur al alcohol drinken, één met een legerhesje aan en ik vond ze niet bepaald vriendelijk eruit zien.  Er gaat een dubbel gevoel door me heen omdat ik hier graag wil wonen omdat ik zo beter in contact kom met de mensen en zij zijn misschien ook teleurgesteld omdat ik er niet voor kies.
Ik vertel Edward dat ik het lastig vind en het ook erg prettig vind om ’s avonds mijn eigen ruimte te hebben waar ik me terug kan trekken, mij veilig voel en alle belevenissen kan verwerken maar tegelijkertijd hier graag wil wonen. Imro stelt voor dat ik ook even op Jaw Jaw ga kijken voor een verblijf en dit gaan we later op de dag doen.

Krutu
We hebben eerst een krutu bijeenkomst/vergadering met dorpsbewoners in de kerk, het alarm van een megafoon wordt aangezet zodat men weet dat ze kunnen komen. Wij worden voorgesteld en de locals ontvangen hun kraan. Zij geven aan dat er onvoldoende watertanks zijn en willen deze graag ontvangen en dat ze zelf de dakgoten verzorgen. Ik ben hier direct voor omdat ze zelf hun bijdrage leveren omdat ik heb gemerkt dat mensen meer hun bijdrage kunnen leveren zodat er ook meer wordt gezorgd voor eigenaarschap. In Erowarte zag ik dat de dakgoten de meeste onderhoud vereisen, wat er nog wel eens bij bleef. De bewoners van Lespansie kunnen in de toekomst zelf  hun dakgoten onderhouden omdat ze daar al ervaring ermee hebben.  Edward stemt hierbij in.

Panhi
Na de bijeenkomst komt de kapitein weer langs en heeft al wat meer praatjes. Wij krijgen een panhi van de dorpsbewoners, een soort rok die alle dames hier dragen nadat ze “rijp” zijn voor een man. De kapitein zegt al dat hij met mij wil trouwen en met mij op de foto wil. Ik vermeld mijn tolk direct dat het niet kan want ik heb al een vriend in Nederland. Volgens hen kan dat helemaal niet, want vanaf dat je een panhi draagt kan je pas een vriend hebben. Dus vanaf nu heb ik een relatie met een jongeman uit Nederland en iedereen moet er om lachen dat ik niet met de kapitein wil trouwen, hopelijk heeft het geen invloed op de samenwerking :).
Volgens vooronderzoek blijken de mannen hier meerdere vrouwen te hebben, natuurlijk ben ik nieuwsgierig en vraag ik dit na; ik heb al één man gesproken die twee vrouwen heeft, zijn eerste vrouw woont in de stad en in dit dorp woont zijn tweede vrouw. Zijn motivatie is dat er natuurlijk wel voor hem gezorgd worden, ook al had hij dat liever ook niet…  Ja, ja denk ik.. Ik vroeg aan Imro hoeveel vrouwen de kapitein dan heeft, maar ik hoor dan alleen een mysterieus lachje.



Vervolg onderkomen
Jaw Jaw is een groot dorp van zo’n 3000 inwoners en ligt naast Lespansie, aan de andere kant van de rivier van Isadou. Het is een donker hutje met een toilet en douche op afstand, Edward wil niet dat ik hier verblijf en wil niet dat ik ’s nachts mijn hut uit hoef, zo denkt hij ook over Lespansie. In eerste instantie had hij al een huisje geregeld op Isadou maar wilde wel de andere mogelijkheden bekijken, met overeenstemming heb ik gekozen voor Isadou. Mijn medereizigers blijken hier erg blij mee te zijn omdat ze nu met een gerust hart weg kunnen en wie weet dat ik later nog wil verblijven in Lespansie. Hun verantwoordelijkheid voor mij nemen ze erg serieus omdat ze niet willen dat ik alleen loop van Jaw Jaw naar Lespansie.
Ik had gedacht dat ik zelf wel kon oversteken van Jaw Jaw naar Isadou aangezien het water zo laag staat. Maar de stroming drukte de voeten onder mijn lichaam vandaan, twee heren konden mijn armen aan beide kanten vastpakken en mijn lichaam was zo slap van het lachen want ik vond het zo geweldig, deze stroomversnelling heb je niet in Centerparcs. Ik was als een kind zo blij. De oversteek bleek helaas niet veilig genoeg om alleen over te steken en daarom word ik dagelijks overgezet met de korjaal door de eigenaar van Isadou, helaas heeft hij geen kleine korjaal waarin ik zelf kan oversteken.

Oorlogsvoer
Vrijdag ben ik op de korjaal mee gegaan om de andere af te zetten op Atjoni, zodat ik boodschappen kon doen. Veel droogvoedsel ingeslagen zoals rijst, pot bruine bonen, zuurkool, worteltjes en doperwten, veel meer variatie is er niet. Ik heb natuurlijk geen koelkast en daarom wordt het “oorlogsvoer” eten voor de aankomende vijf weken en bijna geen vlees. Helaas kan ik nergens verse groente en fruit vinden, waar ik eigenlijk zo zin in heb. Ik kan alleen boodschappen doen in Atjoni en dat ligt op zo’n 40 minuten varen, dus ik heb een flinke voorraad ingeslagen.

Marronsdag
Zaterdag 10 oktober was het marronsdag, ik had nu echt mijn eerste vrije dag en ik was benieuwd wat er zou gebeuren. De onafhankelijkheid van de marrons word op deze dag gevierd.  Ik hoorde leuke muziek en liep op de muziek af, er was alleen niet veel mensen. Het blijkt dat ze de marronsdag wel uitgebreid gevierd wordt in de stad. Ik heb verder mijn huisje ingewerkt en lekker bijgekomen van alle indrukken.

Lespansie
De volgende dag bezocht ik als eerste in mijn eentje Lespansie. Iedereen biedt me overal een stoel aan om te gaan zitten en bij te komen van de warmte. Een plastic tuinstoel is ook één van de weinige meubels die ze hier hebben. Armand, mijn tolk, en ik liepen rond 7.30 uur door het dorp en er wordt  gevraagd of men goed heeft geslapen door te roepen: Wiki no? En dit werd beantwoord met: Wiki Joo, wat betekende dat je goed had geslapen. De mensen waren vrolijk.  Elke ochtend doe ik nu ook fanatiek mee.
De eerste dag heb ik niks voor de kapitein meegebracht en ik ben nog zo geadviseerd om een kip mee te nemen, helemaal vergeten. Gelukkig is een pak drinken ook goed en dat lever ik vandaag even bij hem af. Ik vraag mij af wat hij de hele dag doet. Mensen kunnen me niet vertellen hoe hij kapitein is geworden.
Ik zou met twee dames een kasboekje en ideeën doornemen voor de cassaverasp maar één dame is nog erg druk met het maken van bananenchips en ik zie dat ze daar nog lang niet klaar me is. Het bleek dat mijn tolk geen afspraak had gemaakt en dat doe ik dus direct. Mijn tolk is erg druk met zijn bezoek en ik besluit te helpen met het inpakken van bananenchips. Het is verschrikkelijk heet bij het vuur maar het was erg prettig om even met Nana te praten: Nana leek donderdag nog zo schuw en nu is ze zo open en eerlijk. Nana is de enige dame in het dorp die Nederlands kan spreken. Ze is peuterleidster, 32 jaar, moeder van 7 kinderen en de 8e is op komst, verdient nog bij door het verkopen van o.a. bananenchips, is huismoeder en doet het huishouden. Het huishouden vraagt wel degelijk meer tijd dan in Nederland. Hoe doet ze het? Het beroep peuterleidster blijkt zwaar voor haar te zijn, zeker nu ze zwanger is en ze is altijd met kinderen is.

De mensen hebben hier geen makkelijk leven, ze moeten hard werken en in een week tijd heb ik al van drie jonge sterfgevallen gehoord in de buurt wat familie is van mensen uit het dorp. Het is gebruikelijk dat de tantes zorgen voor hun neefjes of nichtjes, zij zijn hun tweede moeder en anders doet de oma dit. Er zijn een aantal oude en zwakke mensen in het dorp, die verzorgt worden door hun familie. Ook zijn veel huizen op het moment afgesloten omdat deze mensen ergens anders aan het werk zijn. De meeste mannen werkt vaak buiten het dorp en het is onbekend wanneer hij weer even terugkeert naar het huis. De vrouwen vinden de mannen lui worden, omdat zij overal apparaten voor willen hebben: een kettingzaag i.p.v. een bijl, een pomp i.p.v. lopen met water en de vrouwen doen alles nog op de hand. Ik heb wel een wasmachine gezien maar die wordt weinig gebruikt omdat het lopen met veel emmers water net zo intensief is als een was doen in de rivier. De meisjes helpen vaak mee in het gezin en de jongens zijn wat minder actief of minder gehoorzaam.

 Ik heb twee maal geholpen om te koken: een bananensoep met Nana. Hier zijn we zo’n twee uren mee bezig geweest en vervolgens vond ik het niet heel erg smakelijk en heb ik met name meel geproefd.
Met Imro heb ik rijst met pompoen gemaakt en dat was heerlijk. Er kwamen twee heren de keuken in kijken en bleven hangen; zij wilden graag eten hebben en dit uiteraard aangeboden.
Imro woont nu vier jaar parttime in Lespansie en reist regelmatig terug naar Paramaribo voor zijn familie. Hij helpt Lespansie om zich verder te ontwikkelen en hij zal na mijn project ook nog ondersteunen. Imro doet dit als vrijwilliger en is erg populair onder alle leeftijdsgroep in de marronsdorpen. Het is een goede man die veel over heeft voor de dorpsbewoners.

Veel vrouwen lopen half naakt en dragen dan alleen een panhi, ook soms de jongere vrouw rond de 30 jaar. Er zijn dus weinig mannen in het dorp en die er wel zijn, willen graag de regie in handen hebben. Er is bijna geen jongeman in het dorp tussen de 18 en 40 jaar. Voor mijn gevoel zijn vrouwen minder spraakzaam als bepaalde personen in de buurt zijn, maar dit kan ik niet bewijzen.

Samen met Leonie en Nana heb ik gesproken over de cassaverasp die eerder dit jaar door ADRA is geschonken. Ik heb hen gevraagd waar zij tegen aanlopen en wat ze graag anders zien. We hebben gesproken over de kosten, diverse verdienmodellen, de problemen waar ze tegen aanlopen en de wijze waarop zij alles bijhouden.

Het dorp blijkt uit vijf families te bestaan en het is een echt dorp met roddels en verhalen. Er is mij verteld dat het gebruikelijk is als je een conflict hebt met één persoon uit de familie, dat de rest van de familie zich tegen jou keert.
Surinamers zijn grote verhalen vertellers en ik weet niet goed wat wel of niet waar is. Tot nu toe heb ik al veel leuke gesprekken gevoerd met diverse inwoners en ze blijken blij ze zijn met het project. Volgende week heb ik een bijeenkomst met het dorp om meer informatie te verlenen en door hen een bestuur te laten opzetten waarin ze de regels bepalen, met één lid uit elke familie zodat elke familie wordt vertegenwoordigt.

Het wordt een leuke uitdaging omdat mensen niet achter hun geld aangaan wanneer er wanbetalers zijn, maar er wordt niet veel meegedaan. Families maken een soort lijstjes met wat ze iemand wel of niet gunnen.
 Ik zie mijn taak nu om de dorpelingen te laten inzien hoe belangrijk vertrouwen, samenwerking, eerlijkheid en het dorpsbelang is en wat er gebeurt als dat er niet is. Het is lastig om een cultuur/mindset te veranderen en ik ben benieuwd wat ze er van op zullen steken. Ik ben bang dat ze zich anders als dorp nooit kunnen ontwikkelen als zij zich drukker bezig houden met de relatie tot een andere familie i.p.v. het dorpsbelang.

Op Isadou heb ik een Nederlandse buurvrouw, een journaliste die een nieuwe studie volgt en we maken vaak eten voor elkaar. Ze is 30 jaar ouder en het is gezellig. In mijn eerste dagen had ik zo’n last van mieren, kikkers en grote kakkerlakken in mijn kamer. Onder een bed bleek een mierennest te zitten in een gaatje in het beton. De kikkers en kakkerlakken kwamen door het kapotte gaas en ik heb na een paar dagen toch maar gevraagd of ze dit wilde maken. Een insectenjacht voor het slapen gaan was niet mijn favoriete bezigheid… Brrrr……
Het matras was erg doorgelegen waardoor ik eigenlijk op de planken lag, daarom heb ik twee matrassen op elkaar gelegd en hierdoor lag ik weer in een enorme kuil, wat natuurlijk hilarisch is maar niet zo prettig voor mijn nachtrust. Ik heb nu twee planken tussen de twee matrassen en het ligt nu prima. Imro wil zijn “nieuwe” huis snel afmaken zodat ik mijn laatste week kan verblijven op Lespansie, tot nu toe heb ik nog een heerlijk verblijf op Isadou.

PS. Ik heb niet veel foto's van de dorpelingen en de marronsdorpen langs de rivier omdat je hen om toestemming moet vragen. En sommige marronsdorpen willen niet dat je foto's maakt vanuit de boot.