The end of my time in Suriname

Mijn tijd zit er alweer bijna op. Afgelopen weken heb ik me bezig gehouden met diverse project zoals het water project, het pomtayer project en lopende projecten vanuit ADRA. ADRA heeft eerder dit jaar een cassaverasp en een rijstmolen geschonken. De rijstmolen was nog niet operationeel omdat hier nog onderdelen voor moesten komen, dit heeft meer dat een half jaar geduurd. De onderdelen zijn vrijdag geïnstalleerd. De rijstmachine kan nu aan maar werkt nog niet naar behoren, omdat de machine nog afgesteld moet worden.

Vorige week was het hele dorp in rep en roer omdat er een tapir was geschoten. Het beest was van enorme omvang. De tapir was in het bos geschoten en te zwaar om door de mannen getild te worden. Daarom is de tapir in het bos in stukken gesneden en in delen mee genomen. Het meeste vlees werd verdeeld door de mensen die hebben geholpen en de rest werd verkocht voor 15 SRD per kilo, dit is bijna 4 euro per kilo. Ik dacht eraan om een kilo voor de eigenaren van Isadou te kopen, zij wilden een stuk vlees zonder bot. Ik vroeg hier om maar het was niet mogelijk omdat ze alleen nog een stuk vlees hadden van 3 kilo, zonder bot. Dus ik zeg natuurlijk: maar daar kan je toch een stuk van af snijden? En dit deden ze direct... In de tussentijd had iemand uit het dorp het stuk vlees gepakt en vast gehouden. Vervolgens overhandigde ze haar stuk vlees aan mij over, met huid en veel vet. Terwijl ik een prachtig stuk rood vlees had gekocht zonder bot en huid. Dus ik vertel haar dat dit niet mijn stuk vlees is en toen kon ze ineens geen Nederlands meer verstaan. Ik vind het prima dat ze het stuk vlees neemt als haar kinderen het nodig hebben, maar wees gewoon eerlijk. Liegen of informatie verbergen is hier een dagelijkse bezigheid. Ik vraag me al een paar dagen af waar dit vandaan komt, zal dit al in de slaventijd zijn ontstaan?
Een voorbeeld is vragen of je goed hebt geslapen:
A: Unfa i Wiki?                                 Hoe heb je geslapen?
B: Mi wiki tanga                               Ik heb samen geslapen
of Mi wiki wansë wansë              Ik heb alleen geslapen

Als je samen hebt geslapen en je komt jouw schoonmoeder tegen en ze vraagt hoe je hebt geslapen, dan zeg je altijd dat je alleen hebt geslapen. Dit is uit respect voor jouw schoonmoeder. Waarbij ik denk: maar het is toch niet waar en zij is toch ook niet gek? Maar hier is het niet de gewoonte dat man en vrouw elke nacht samen slapen omdat ze officieel hun eigen huisje hebben.

Even terug naar de tapir: André en Selientje hebben de tapir klaar gemaakt en door mijn gemaakte macaroni gedaan. De tapir smaakte best goed, het lijkt op een mix tussen wild en rundvlees.

Vorige week woensdag heb ik een ondernemerschap training gegeven voor belangstellende in het dorp en het was druk. Alle dames waren mooi op tijd en helaas kwam de tolk te laat. De heren druppelden langzaam binnen. Ik heb in deze training het business model canvas met hen behandeld; in negen stappen een organisatie in kaart brengen.
Het is grappig dat je toch na al die weken iedereen steeds beter leer kennen en met name de cultuur. Dit was me niet gelukt als ik hier een week of twee weken zou zijn. Het verschil tussen man en vrouw wordt steeds duidelijker. Wat ik zie is dat de man het graag beter wil weten dan de vrouw.

Ik vulde met hen het business model in aan de hand van het pomtayer project. Voor mijn gevoel zijn de vrouwen toch stiller als de mannen erbij zijn en dat vind ik persoonlijk erg jammer omdat ze meer weten dan ze denken. Door het ingevulde business model vinden de bewoners dat ze nu meer een beeld hebben bij hoe het er allemaal uit kan komen te zien en waar ze rekening mee moeten houden.

Deze week werd ik opgebeld met het bericht dat iemand een kleine boshert had geschoten en dat ik de schedel mee naar huis mag nemen als souvenir. Een kleine boshert moet erg snel zijn, waardoor het lastig is om te schieten. Dit hertje had ook horens en volgens de marrons moet dat zeker uniek zijn, nu ook alles nog intact is. Ik hoop dat ik de schedel mag meenemen. Ik kon het schedel ophalen uit Jaw Jaw, hier steek ik dus elke dag over en loop over de rotsen. Mijn eerste dag was het onmogelijk om er over heen te lopen, tijdens de resterende weken kreeg ik alleen natte voeten en de laatste twee dagen kon ik geheel droog overlopen.
In Jaw Jaw ben ik inmiddels ook “normaal” geworden en de kinderen noemen mij de Isadou vrouw.

Naast de bezigheden in het dorp heb ik ook André en Selientje geholpen met wat financiën, het opzetten van airbnb, mail en facebook.  Ze leren erg snel maar mijn omgang van Samsung is echt een ramp… ;)

Zondag was mijn laatste bijeenkomst met het bestuur en ik moest het natuurlijk een keer meemaken dat de meesten te laat zijn. Ik had het al een beetje zien aankomen toen mijn tolk woensdag te laat kwam, omdat iedereen op hem moest wachten. Waarom zouden ze de volgende keer dan op tijd komen aangezien de tolk er ook niet is… De voorzitter vond het niet leuk en heeft bij binnenkomst van de rest iets in het Sarramacaans gezegd en het kwam er niet vriendelijk uit. Mensen hebben hun excuses aangeboden aan de voorzitter en mij. De bijeenkomst liep verder erg goed. Ik heb met hen het proces door besproken wat hun straks te wachten staat en gevraagd hoe ze bepaalde aspecten voor zich zien, zoals: hoe verzamelen jullie de pomtayer? Ik heb met hen een planning opgesteld voor het komende jaar. Daarnaast ook overzichten gemaakt met een kasboek voor de penningsmeester.

In de loop der weken heb ik helaas gehoord dat bijna alle projecten zijn gefaald en ik hoop natuurlijk dat dit project goed voortgezet wordt zodat ieder wat meer voeding heeft en inkomsten voor bijvoorbeeld scholing van de kinderen. Als dit niet zo is, heb ik er ook vrede mee. Deze mensen zijn niet ongelukkig, ze zijn gelukkig met elkaar  en hoe ze wonen. Ze hebben niet veel nodig en daarom hebben ze ook niet veel geld nodig, dus is de behoefte om te werken ook laag. Het is natuurlijk moeilijk om voor te stellen maar zij leven op een totaal andere manier en geen behoefte hebben om te werken.    

Het is de bedoeling om voor ADRA een filmpje te maken voor het project met een aantal geïnterviewde. Het leek mij een leuke uitdaging om veel dorpsbewoners in het filmpje terug te laten komen, zij moeten immers het project maken. Dit is een uitdaging omdat de mensen niet graag op de foto willen. Mijn beide tolken en de voorzitter gingen mee om mensen te vragen in het dorp en het was geweldig! We hebben ontzettend gelachen. Jong en oud staat op de foto. De oude dames waren eerst erg voorzichtig omdat ze geen bovenkleding aan hadden en bang waren dat hun borsten op de foto kwamen. Maar ik mocht een foto maken als het niet zo was. Sommige dames wilde zich omkleden en iedereen moest de foto goed keuren. Uiterlijk is bij veel dames erg belangrijk. Ik kon mijn laatste dag niet beter voorstellen. Het afscheid nemen was raar en ik had het gevoel of ik nog lang niet klaar was. Het is leuk om te merken hoe snel ik gewend was aan de situatie. Elke dag in een panhi lopen, de kinderen die me met alle enthousiasme opwachten en ook elke dag weer zwaaien als ik weg ga, de lieve vrouwen die zo hard werken en altijd een stoel, drinken en/of eten aanbieden, de kinderen die spelen met een plastic zakje of eigen gemaakt speelgoed, de bezigheid in de rivier, de vaat doen met locals in de rivier met een dagelijks praatje, dagelijks zwemmen, de blijdschap bij een goede vangst en samen koken met Imro of de locals. Ik denk dat ik me heb aangepast aan de omgeving en het bevalt me wel. In Nederland zou ik niet zo snel vissen met mijn blote handen vangen, een kaaiman vasthouden, een spin uit mijn bed zetten (deze zou ik eerder dood maken) of een spin over mijn hand laten lopen.  
Aan de andere kant is het ook tijd om te vertrekken omdat ik er  niet aan kan wennen dat de mannen (bijna) niks doen.

Dinsdag heb ik afscheid genomen op Isadou en iedereen zei al een paar dagen dat ze me zouden gaan missen. Dat ik snel terug moest komen en of ze me mogen opzoeken als ze in Nederland zijn en dat lijkt me natuurlijk heel leuk. Er is een tijd van komen en gaan, dus heb ik afscheid genomen van mijn tijdelijke Surinaamse ouders :). Selientje heeft me een mooie panhi gegeven en van André heb ik een sier peddel gekregen van cederhout. Het is heel licht hout en ziet er mooi uit.
Daarna ben ik met Imro afgereisd naar het stuwmeer om een onderzoekje te doen voor een eventueel nieuw project voor ADRA. Het was bijzonder om met de korjaal over een stukje stuwmeer te varen. Het stuwmeer is kunstmatig aangelegd voor het opwekken van energie voor met name het bauxietbedrijf wat eind deze maand zal sluiten. Veel dorpsgemeenschappen moesten verhuizen voor de komst van het stuwmeer en zijn vertrokken vanwege beloftes van de overheid, waarvan veel niet zijn nagekomen. Complete huizen en kerken zijn verrot in de loop der jaren in het meer. Ik vind het daarom een bijzondere maar lugubere plek.

Dinsdagavond werd ik vooral heel blij van een heerlijk bed en een douche met schoon water i.p.v. rivierwater. Ik heb mijn kleding uitgewassen want ik zat een muffe lucht aan, waarschijnlijk door het op de hand wassen in het rivierwater.

Gister heb ik zo’n 60 kilometer gefietst naar de Commewijne om plantages te bekijken. Ik kwam een stel tegen die ik de avond ervoor had leren kennen en we hebben samen de missie volbracht. :) Vooral het laatste stukje was erg zwaar. Onderweg waren er veel onverharde wegen, regen en grote regenplassen. De mensen in de Commewijne waren zo ontzettend aardig en iedereen groette ons. Toch heel anders dan de stad. De plantages waren prachtig om te zien. De schuur van plantage Wederzorg is in 1754 gebouwd en is nog in hele goede staat omdat ze elk jaar bestrijden tegen houtworm. In de Commewijne wordt er veel gedaan aan landbouw.

In de avonden ontmoet ik in de stad mensen die ik hier heb leren kennen; Surinamers, geïmporteerde Nederlanders en toeristen. In een korte tijd kan je snel je eigen leven opbouwen in een andere omgeving.
Morgen bezoek ik voor de laatste keer de kerk en neem ik daar afscheid. In de middag wordt ik naar het vliegveld gebracht en zondagochtend kom ik aan in Nederland.
Ps. zie de foto's op facebook